Polarrublom
Draba micropetala
Polarrublom er ein høgarktisk plante som ikkje finst på det norske fastlandet. Her frå Svalbard, der han er nokså vanleg.
Polarrublom, saman med slektningen tundrarublom, er mellom dei mest høgarktiske plantane vi har i Noreg. Dei er òg særprega ved dei svært små blomane med smale, linjeforma og gule kronblad. Dei liknar ikkje nokre andre norske plantar.
Kjenneteikn
Polarrublom er ei fleirårig urt som veks i små tuver. Blada sit i rosett og er avrunda i toppen, slik at rosettane ser ut som små kål- eller salathovud. Blada har nokre særprega, grove og svært langskafta, regelrett greina stjernehår, oftast med 3–4 greiner som peiker rett utover (stundom kalla krusiforme hår). Desse håra er mest utprega i kanten av bladet og mot bladspissen. Elles finst nokre ugreina hår og gaffelhår som gjer mindre av seg. Blomestengelen har mykje av dei same håra som blada, og han er bladlaus. Blomestanden er ein svært kort klase, ofte heilt nede i rosetten tidleg i bløminga, men han strekkjer seg nokså mykje i fruktstadiet. Kronblada er gule eller bleikt guloransje, 1,5–3 mm lange, men berre 1–1,5 mm breie, og dei står på skrå oppover (blomen er halvopen). Frukta er ei elliptisk eller eggforma kortskulpe som er jamt strihåra, med svært kort griffel slik at arret verkar vere sitjande. Skulpa sit på eit skaft som er mykje kortare enn skulpa.
Polarrublom veks i små tuver og har særs små, gule blomar; derav artsnamnet "micropetala".
Kromosomtal
Polarrublom er heksaploid med grunntal x = 8 og kromosomtal 2n = 48. Fleire teljingar er utførte på norsk materiale.
Økologi og utbreiing
Polarrublom er heimleg og veks i fuktig tundra og grusmark, om lag alltid på stader med mykje opent substrat. Utbreiinga er frå mellomarktisk sone til polarørkensona. Arten er vanleg på Svalbard og særleg i kaldare område. Han er funnen på alle dei større øyane unnateke Bjørnøya og Kvitøya.
Den globale utbreiinga er arktisk sirkumpolar, men berre i dei områda med særleg kalde somrar, noko som inneber at han manglar i mange delar av nordlege Russland og Sibir.
Polarrublom veks oftast på stader med mykje opent substrat.
Kommentarar
Polarrublom og tundrarublom Draba pauciflora vart lenge blanda saman med og inkluderte i gullrublom Draba alpina, av di dei har gule kronblad og bladlaus stengel. Endå meir har polarrublom vore blanda saman med tundrarublom (sjå, til dømes, Rønning 1979 og Walters og Akeroyd 1993). Den store avklåringa kom først med arbeida til Brochmann mfl. (1992, 1993) som synte at dei er to distinkte artar med ulike kromosomtal og molekylære markørar. Dei er òg distinkt ulike i morfologi og økologi. Dei vart difor først aksepterte som to ulike artar i norske florabøker hos Lid og Lid (1994) og Rønning (1996).
Det har vore uvanleg mykje rot kring dei vitskaplege namna i polarrublom og tundrarublom. Lenge brukte ein namnet Draba oblongata R.Br. ex DC., men Mulligan (1974) synte at dette namnet høyrde til ein heilt ulik og kvitbloma art frå Grønland, og at det hadde prioritet som namn for denne arten. Mange forfattarar har òg brukt namnet Draba adamsii Ledeb. for polarrublom, men dette namnet høyrer til tundrarublom (men har ikkje prioritet for denne arten).
Forvekslingar
Polarrublom kan berre bli forveksla med tundrarublom Draba pauciflora. Begge har ørsmå blomar med smale, gule kronblad, men medan polarrublom har langskafta og regelrett greina stjernehår, oftast med 3–4 greiner som peiker rett utover (krusiforme hår) i kanten og enden av bladet, har tundrarublom berre grove, ugreina eller gaffeldelte hår i enden. Polarrublom har butte blad, medan tundrarublom har noko spissare blad. Størst skilnad ser ein kanskje i fruktstadiet. Polarrublom har ei fruktsamling som strekkjer seg nokså mykje, med svært kortskafta, elliptiske til eggforma og mykje håra skulper, medan tundrarublom har ei fruktsamling som ikkje strekkjer seg mykje, med mykje færre skulper, og desse er omvendt eggforma, om lag snaue og ofte olivenfarga.
Kjelder
Al-Shehbaz IA, Windham MD og Elven R (2010). Draba Linnaeus. I Flora of North America Editorial Committee (red.), Flora of North America north of Mexico. 7. Magnoliophyta: Salicaceae to Brassicaceae: 269–347.
Brochmann C, Borgen L og Stedje B (1993). Crossing relationships and chromosome numbers of Nordic populations of Draba (Brassicaceae), with emphasis on the D. alpina complex. Nordic Journal of Botany 13: 121–147.
Brochmann C, Soltis DE og Soltis PA (1992). Electrophoretic relationships and phylogeny of Nordic polyploids in Draba (Brassicaceae). Plant Systematics and Evolution 182: 35–70.
Chromosome Counts Database (CCDB). http://ccdb.tau.ac.il/search/ Lasta ned 9/12/2022
Elven R, Arnesen G, Alsos IG og Sandbakk B (2020). Svalbardflora. https://svalbardflora.no.
Elven R, Bjorå CS, Fremstad E, Hegre H og Solstad H (2022). Norsk flora. 8. utg. Samlaget, Oslo. 1255 s.
Elven R, Murray DF, Razzhivin V og Yurtsev BA (red.) (2011). Annotated Checklist of the Panarctic Flora (PAF). http://panarcticflora.org/
Lid J og Lid DT (1994). Norsk flora. 6. utg. ved R Elven. Det Norske Samlaget, Oslo. 1014 s.
Mulligan GA (1974). Confusion in the names of three Draba species of the Arctic: D. adamsii, D. oblongata, and D. corymbosa. Canadian Journal of Botany 52: 791–793.
Plants of the World Online (POWO). https://powo.science.kew.org/results Lasta ned 19/12/2022
Rønning OI (1979). Svalbards flora. 2. utg. Norsk Polarinstitutt, Oslo. 128 s.
Rønning OI (1996). Svalbards flora. 3. utg. Norsk Polarinstitutt, Oslo. 182 s.
Walters SM og Akeroyd JR (1993). Draba L. I TG Tutin mfl. (red.), Flora Europaea. 1. Psilotaceae to Platanaceae. 2. utg.: 372–377.
Siter nettsida som:
Elven R og Hegre H. Polarrublom Draba micropetala Hook. www.artsdatabanken.no/Pages/345586. Lasta ned <dag.månad.år>.