1. Arter på nett
  2. Nakenfrøingar Pinophyta
  3. Furufamilien Pinaceae F.Rudolphi
  4. Granslekta Picea A.Dietr.

Svartgran Picea mariana (Mill.) Britton, Sterns & Poggenb.

Forrige Opp Neste

Svartgran er utbreidd som heimleg i Alaska, storparten av Canada og noko inn i dei nordlegaste delane av sjølve USA frå Minnesota og Wisconsin aust til Maine. Svartgran er truleg eitt av dei fire mest hardføre og nøysame bartrea i verda. Ho dannar polar skoggrense saman med kvitgran i heile Nord-Amerika. I Noreg er ho lite dyrka og svært lite forvilla.

Svartgran.
Creative Commons Attribution | Eli Fremstad

Svartgran er et nokså lurvete tre, her i restane etter Lippes Arboret i Bymarka i Trondheim.

Kjenneteikn

Svartgran blir eit mellomstort tre. Unge kvistar er finhåra. Toppknoppane på kvistene har fleire skjel nedst på knoppen med lange, sylforma spissar. Nålene er firkanta i tverrsnitt, mørkgrøne til blågrøne, og butte. På oversida har dei 2 band med spalteopningar, kvart med 1–3 striper, på undersida 2 band, kvart med 3–4 striper. Konglene er små, (2–)3–5 cm lange, og med tjukke kongleskjel med avrunda, heil eller svakt tanna kant. Konglene heng på i mange år utan å opne seg, i påvente av ein skogbrann då dei opnar seg og spreier frøa. Svartgran spreier pollenet om våren og er vindpollinert. Frøa har vengje og er hovudsakleg vindspreidde.

Svartgran.
Creative Commons Attribution | Eli Fremstad

Nålverket hos svartgran er grønt til grågrønt.

Svartgran.
Creative Commons Attribution | Eli Fremstad

Oversida av nålene hos svartgran er grøne, med utydelege striper av spalteopningar.

Svartgran.
Creative Commons Attribution | Eli Fremstad

Undersida av nålene hos svartgran er meir grågrøne, med meir tydelege striper av spalteopningar.

Svartgran.
Creative Commons Attribution | Reidar Elven

Konglene hos svartgran er små, med faste, avrunda kongleskjel.

Kromosomtal

Svartgran er diploid med grunntal x = 12 og kromosomtalet 2n = 24.

Økologi og utbreiing

Svartgran toler godt både frost og tørke. Ho kan dessutan vekse i kald og næringsfattig skog, hei og myr der vår heimlege gran ikkje kan vekse. Svartgran er innført som skogstre til Noreg, men truleg i lite omfang. Ho vart først rapportert som forvilla i 2015, og det er uvisst om ho er bufast enno. Ho er funnen nokre få stader i Hedmark, Telemark og Møre og Romsdal, men kan vere oversett. Ho er knytt til dei boreale sonene.

Arten kjem frå nordlege Nord-Amerika og er utbreidd i eitt breitt belte frå Newfoundland og Maine i aust til Alaska i vest. Han går inn, saman med kvitgran Picea glauca, i nordamerikansk sumpskog på permafrost (“muskeg”).

Forvekslingar

Svartgran kan bli forveksla med andre artar av gran, særleg med kvitgran Picea glauca og engelmannsgran Picea engelmannii, men ho er unik i å ha fleire sylforma skjel ved grunnen av toppknoppane på kvisten.

Hvitgran.
Kvitgran Picea glauca (Moench) Voss
Engelmannsgran.
Engelmannsgran Picea engelmannii Parry ex Engelm.

Kjelder

Christensen KI (2000). Coniferopsida. I Jonsell B (utg.). Flora Nordica 1 Lycopodiaceae – Polygonaceae: 91–115.

Chromosome Counts Database (CCDB). http://ccdb.tau.ac.il/search/ Lasta ned 15/11/2023

Eckenwalder JE (2009). Conifers of the World, the complete reference. Timber Press, Portland, London. 720 s.

Elven R, Bjorå CS, Fremstad E, Hegre H og Solstad H (2022). Norsk flora. 8. utg.. Samlaget, Oslo. 1255 s.

Taylor RJ (1993). Picea A. Dietrich. I Flora of North America Editorial Committee (utg.). Flora of North America north of Mexico. 2: 369–373.

Siter nettsida som:

Solstad H og Elven R. Svartgran Picea mariana (Mill.) Britton, Sterns & Poggenb. www.artsdatabanken.no/Pages/285838. Lasta ned <dag.månad.år>.